कोण बोलतेय : भू-राजकीय स्पर्धेच्या युगात युरोपचे वर्णन

हा लेख Raisina Edit 2022 या मालिकेचा भाग आहे.

________________________________________

युरोपियन देशांवर एक मोठे भू युद्ध खंड युक्रेनवर निर्घृण आणि प्रक्षोभक हल्ला करून रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी शेजारील राष्ट्राच्या सार्वभौमत्वाचे तर उल्लंघन केले आहेच, पण त्यांनी युरोपीयन सुरक्षाव्यवस्थेलाही आव्हान दिले आहे.

पुतिनच्या आक्रमकतेच्या पार्श्वभूमीवर, EU आणि विस्तीर्ण पश्चिमेने उल्लेखनीय संकल्प आणि एकता दर्शविली आहे. उग्र वादांना तोंड देणारी धोरणे अचानक जवळजवळ रात्रभर स्वीकारली गेली. EU सदस्य राष्ट्रे, त्यांच्या जवळच्या मित्र राष्ट्रांनी, रशियावर आर्थिक निर्बंध लादण्यासाठी आणि युक्रेनला शस्त्रास्त्रे खरेदी आणि वितरीत करण्यासाठी त्वरीत संरेखित केले. युक्रेनच्या शेजाऱ्यांसह अनेक देशांनी निर्वासितांसाठी त्यांच्या सीमा उघडल्या, ज्यांना युरोपियन युनियनमध्ये राहण्याचा आणि काम करण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे.

EU सदस्य राष्ट्रे, त्यांच्या जवळच्या मित्र राष्ट्रांनी, रशियावर आर्थिक निर्बंध लादण्यासाठी आणि युक्रेनला शस्त्रास्त्रे खरेदी आणि वितरीत करण्यासाठी त्वरीत संरेखित केले.

युक्रेनियन लोकांच्या शौर्याने आणि त्यांचे आवेशपूर्ण अध्यक्ष व्होलोडिमिर झेलेन्स्की यांच्या नेतृत्वाने प्रेरित होऊन, युरोपियन युनियन त्याच्या भू-सामरिक झोपेतून उठले आहे. मानवी प्रतिष्ठेचा आदर, स्वातंत्र्य, लोकशाही, समानता, कायद्याचे राज्य आणि संबंधित व्यक्तींच्या हक्कांसह मानवी हक्कांचा आदर, याच्या करारांमध्ये समाविष्ट केलेल्या तत्त्वांचे रक्षण करण्यासाठी ते पुन्हा उत्साही, एकसंध आणि उत्साही झाले आहे. अल्पसंख्याकांसाठी (अनुच्छेद 2, युरोपियन युनियनवरील करार).

ज्या दिवशी रशियन सैन्याने युक्रेनवर आक्रमण केले तो दिवस (२४ फेब्रुवारी २०२२) हा एक मोठा ऐतिहासिक वळण बिंदू मानला जातो. आपण जे पाहत आहोत तो इतिहासाचा शेवट किंवा उदारमतवादाचा अंत नाही, तर अनेक दशके टिकू शकणार्‍या व्यत्यय, अव्यवस्था आणि मतभेदाच्या युगाची सुरुवात आहे. लोकशाही, स्वातंत्र्य आणि राष्ट्राचे स्वतःचे नशीब निवडण्याचा अधिकार यांसाठीचा लढा नेहमीप्रमाणेच प्रासंगिक असला तरी, ही मूल्येही धोक्यात आहेत. आज जरी संबंधित युरोपची स्थापना कथा असली तरी ती आमूलाग्र बदललेल्या जगात उलगडत आहे.

शीतयुद्धानंतर उदारमतवादी लोकशाहीच्या प्रगतीवरील निर्विवाद विश्वासाच्या विरुद्ध, युरोप खंडावर आणि संपूर्ण जगामध्ये शांतता, स्वातंत्र्य आणि लोकशाहीचे रक्षण करणे ही एक जोरदार लढत असेल. युक्रेनमधील पुतिनची आक्रमकता हे सध्याच्या आदेशाविरुद्ध पुशबॅकचे सर्वात अलीकडील आणि सर्वात हिंसक उदाहरण आहे. या संघर्षात वक्तृत्वाची मध्यवर्ती भूमिका आहे. चीन आणि रशिया या दोन्ही देशांनी वाढत्या अत्याधुनिक डिसइन्फॉर्मेशन मोहिमांमध्ये त्यांच्या फायद्यासाठी शस्त्रास्त्रे तयार केली आहेत.

पर्यायी जागतिक व्यवस्थेची त्यांची दृष्टी वर्तमानाची नाजूकता उघड करते. फ्रीडम हाऊसच्या मते, गेल्या 16 वर्षांपासून लोकशाही शासन मागे सरकत आहेत, हा ट्रेंड केवळ कोविड-19 साथीच्या रोगामुळे वेगवान झाला आहे. युरोपातही लोकशाहीविरोधी आणि उदारमतवादी विचारांना बळ मिळाले आहे.

इतकेच काय, लोकशाही स्वातंत्र्य आणि आत्मनिर्णयाचे रक्षण करण्यासाठी युरोप आणि विस्तीर्ण पश्चिमेकडील उत्साह जगाच्या इतर भागांमध्ये तितकाच प्रतिध्वनी नाही. युक्रेनवरील रशियन आक्रमणाचा निषेध करण्यात चीनची अनिच्छा हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. भारत, दक्षिण आफ्रिका आणि व्हिएतनाम सारख्या इतर शक्तींनी – ज्यांच्याशी युरोपियन युनियनने आपले संबंध अधिक दृढ करण्याचा प्रयत्न केला आहे त्यांनी देखील रशियाच्या युद्धाचा निषेध करणे टाळले आहे. हे सर्व दर्शविते की, युरोपच्या तात्काळ मित्र राष्ट्रांच्या पलीकडे, सध्याच्या ऑर्डरचे रक्षण करण्यासाठी समर्थन मिळणे कठीण होईल. युरोपचे सध्याचे भू-राजकीय प्रबोधन अधिक ठळक भू-राजकीय पवित्र्यात रुपांतरित करायचे असल्यास, तत्काळ पश्चिमेकडील देशांना पटवून देणे महत्त्वाचे ठरेल. तथापि, व्यापक जागतिक एकमतासाठी स्वतःच्या रांगेत एकता चुकीची आहे, तथापि, इतर शक्तींना युरोपच्या कारणासाठी एकत्र आणण्याऐवजी त्यांना दूर करण्यासाठी अधिक काही करू शकते.

युरोपचे सध्याचे भू-राजकीय प्रबोधन अधिक ठळक भू-राजकीय पवित्र्यात रूपांतरित करायचे असल्यास, तत्काळ पश्चिमेकडील देशांना पटवून देणे महत्त्वाचे ठरेल.

ते प्रभावीपणे करण्यासाठी, युरोपीयनांना-वैयक्तिकरित्या आणि एकत्रितपणे-त्यांच्या वसाहतवादी भूतकाळाचा ताबा घेणे आवश्यक आहे. वसाहतवादाचे प्रतिध्वनी अजूनही स्वातंत्र्य आणि लोकशाहीवरील युरोपच्या कथनाच्या अनुनादात अडथळा आणतात आणि अनेकदा आफ्रिका, आशिया आणि मध्य पूर्वेतील भागीदारांसोबत अधिक प्रभावी सहकार्याच्या मार्गावर उभे राहतात. उदारमतवादी लोकशाहीला पाश्चात्य पांढरपेशा ढोंगी म्हणून चित्रित करू पाहणार्‍या युरोपच्या शत्रूंनी प्रचारित केलेल्या पाश्चात्य सभ्यता अपवादात्मकता आणि अहंकाराच्या कथनात खेळत असलेल्या गडद भूतकाळातील धोके उघडपणे मान्य करण्यात अपयश.

त्याच वेळी, युरोपने त्यांच्या शेजारील देशांच्या स्वातंत्र्याला आव्हान देण्यासाठी किंवा आफ्रिकन खंडातील कच्च्या मालाच्या चीनच्या शोषणाच्या बाबतीत रशिया आणि चीनच्या नवसाम्राज्यवादी भूमिकेला आव्हान दिले पाहिजे. युक्रेनवरील रशियाच्या आक्रमणाचा “भूतकाळातील साम्राज्यांचा अंगारा पुसून टाकणारा” म्हणून निषेध करत UN सुरक्षा परिषदेत केलेल्या भाषणात, संयुक्त राष्ट्रातील केनियाचे राजदूत मार्टिन किमानी यांनी हे कसे प्रभावीपणे केले जाऊ शकते हे दाखवून दिले आहे.

युरोपियन युनियनने आपल्या सीमांतून उदारमतवादी लोकशाहीला आव्हान देणाऱ्यांच्या पाठीशी उभे राहणे तितकेच महत्त्वाचे असेल. लोकशाही आणि कायद्याच्या राज्यावरील स्वतःच्या कमतरतांचा उघडपणे सामना करून आणि त्यांचे निराकरण करून, EU स्वतःला अशाच समस्यांशी झुंज देत असलेल्या जगभरातील इतर देशांशी युती करण्याची उत्तम संधी देईल. जर ते स्वातंत्र्य आणि लोकशाहीसाठीच्या लढ्याला नम्रतेच्या प्रवचनात आणले आणि युरोपने इतर देशांसोबत सामायिक केलेले एक समान आव्हान म्हणून फ्रेम केले, तर लोकशाहीचे रक्षक म्हणून युरोपचे कथन स्वतःला मॉडेल म्हणून दाखविण्याच्या पूर्वीच्या प्रयत्नांपेक्षा प्रतिध्वनित होण्याची शक्यता जास्त आहे. इतरांना.

युद्धाच्या धुक्यात, युरोपला त्याचा अर्थ काय आहे याबद्दल एक नवीन स्पष्टता सापडली आहे. शांतता, स्वातंत्र्य आणि लोकशाहीसाठी लढण्याच्या सामूहिक प्रयत्नांभोवती तयार केलेली कथा आजही पूर्वीइतकीच जोरदारपणे प्रतिध्वनित होते. विश्वासांच्या मुख्य संचासाठी समर्थन एकत्रित करून, EU एकता आणि निर्णायकता प्रदान करू शकते ज्यांना त्याला भेडसावणाऱ्या प्रचंड भौगोलिक, आर्थिक, पर्यावरणीय आणि देशांतर्गत आव्हानांवर मात करण्याची आवश्यकता असेल. जगभरातील भागीदारांशी स्वतःची दुर्दशा जोडण्यासाठी, EU ला देखील ऐकण्यासाठी आणि जगभरातील इतर लोक कसे मानतात हे आत्मसात करण्यासाठी वेळ काढणे आवश्यक आहे.

• International Affairs
• European Union
• EU
• आर्थिक
• पर्यावरणीय
• भौगोलिक
• मानवी प्रतिष्ठा
• मानवी हक्क
• युक्रेन
• रशिया
• लोकशाही

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.

PREV NEXT