चीनच्या धमकीमुळे तैवानच्या अंतराळ महत्त्वाकांक्षेला चालना

चीन मधील रणनीतीकार सन त्झू यांनी असा युक्तिवाद केला की युद्ध फसवणुकीद्वारे केले पाहिजे. त्याच्या निरीक्षनानुसार राज्यांसाठी आमिष दाखवून शत्रूला चिडवणे आणि प्रतिस्पर्ध्याला कमकुवत करण्याच्या उद्देशाने विरोधी ऐक्यात मतभेद निर्माण करणे महत्त्वाचे आहे.[i]  चीन मध्ये अध्यक्षपदावर निवडून आलेल्या लाइचिंग- यांचा शपथविधी समारंभ जवळ आला आहे. सन त्झू यांचे उत्तराधिकारी भूतकाळातील डावपेचांमधून निश्चितपणे धडे घेत आहेत.

चीनच्या राज्य सुरक्षा मंत्रालयाने (चीनच्या कम्युनिस्ट पक्षाच्या परदेशातील गुप्तचर, काउंटर इंटेलिजन्स आणि राजकीय सुरक्षेसाठी जबाबदार) एक लेख प्रकाशित केला आहे, ज्यात तैवानला अलिप्ततावादाचा ठाम विरोध करण्यासाठी आणि तैवानच्या स्वातंत्र्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक असल्याचे म्हटले आहे.. गुप्तचर संस्थेने पुढे असा युक्तिवाद केला आहे की, तैवानच्या एकीकरणाचे काम नव्या जोमाने केले पाहिजे आणि त्यासाठी तैवानला मुख्य भूमीशी जोडण्यासाठी उत्सुक असलेल्या शक्तींना बळकट करणे महत्त्वाचे आहे. लेख एकीकरणाच्या बाजूने तैवानच्या लोकांचे मत एकत्र करण्याचे समर्थन करतो, ज्याला चीन एक विभक्त प्रांत मानतो. तैवानमध्ये एक गुप्त आघाडी तयार करण्याची कल्पना देखील पुढे केली जात आहे, जी एकीकरणाचे ध्येय पूर्ण करणारी असेल.

गुप्तचर एजन्सीने पुढे असा युक्तिवाद केला की तैवानचे एकीकरण नव्या जोमाने केले पाहिजे, ज्यासाठी मुख्य भूभागासह तैवानचे एकत्रीकरण करण्यास उत्सुक असलेल्या शक्तींना बळ देणे महत्त्वाचे आहे.

राष्ट्राध्यक्ष शी या वर्षीच्या “टू सेशन्स” दरम्यान – चीनमधील हा एक राजकीय कार्यक्रम आहे, ज्या दरम्यान नॅशनल पीपल्स काँग्रेस (संसद) आणि चायनीज पीपल्स पॉलिटिकल कन्सल्टेटिव्ह कॉन्फरन्स (CPPCB) चे सदस्य कम्युनिस्ट पक्षाच्या सर्वोच्च नेतृत्वाची भेट घेतात – जिनपिंग यांनी वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना विचारले पीपल्स लिबरेशन आर्मी (पीएलए) अंतराळ, इंटरनेट आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (एआय) च्या क्षेत्रात क्षमता सुधारून सागरी संघर्षासाठी तयार होईल.

तैवान आणि मुख्य भूभागातील राजकीय पक्षांमधील गतिशीलता आणि तैवानच्या हवाई क्षेत्रावरील PLA च्या ग्रे झोन क्रियाकलापांच्या संयोगाने या घोषणेकडे पाहणे आवश्यक आहे. तैवानच्या अध्यक्षपदाच्या 2024 च्या निवडणुकीपूर्वी एका भाषणात शी जिनपिंग म्हणाले की, "सामुद्रधुनीच्या दोन्ही बाजूंना राहणारे लोक एकाच कुटुंबाचे सदस्य आहेत" त्यांनी अपेक्षा व्यक्त केली की तैवानमधील देशबांधव एकजुटीने एकत्र काम करतील. चीनी राष्ट्र हे कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ चायना आणि त्याच्या एकीकरणाच्या ध्येयाबद्दल सहानुभूती असलेल्या संस्थांपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न करत असल्यासारखे वाटले. या वर्षी एप्रिलमध्ये शी आणि सीपीसीच्या वरिष्ठ नेतृत्त्वाला भेटण्यासाठी तैवानचे माजी अध्यक्ष मा यिंग-ज्यू यांनी बीजिंगला दिलेल्या हाय-प्रोफाइल भेटीनंतर तैपेईला हे संकेत दिले गेले आहेत. या शिखर परिषदेदरम्यान शी यांनी या संदेशाला बळकटी दिली की, सामुद्रधुनीच्या दोन्ही बाजूला राहणारे लोक चिनी आहेत आणि देशबांधवांनी तैवानच्या स्वातंत्र्याला विरोध केला पाहिजे. हे लक्षात घेण्याजोगे आहे की ही बैठक तैवान संबंध कायदा तयार करण्याच्या 45 व्या वर्धापन दिनानिमित्त बोलावण्यात आली आहे, जो युनायटेड स्टेट्समधील बेटाच्या संबंधांना अधोरेखित करतो आणि तिची सुरक्षा देखील अधोरेखित करतो.

विरोधी पक्षांमध्ये मतभेद पेरण्याच्या सन त्झूच्या सल्ल्यानुसार बीजिंग तैवानच्या स्थापनेतील घटकांशी संबंध निर्माण करत आहेत असे दिसते. जसे की संरक्षण सेवांमध्ये कार्यरत गुप्तचर रिंग उघडकीस आल्याने वरिष्ठ लष्करी अधिकाऱ्यांना कोर्ट-मार्शल केले गेले. शिवाय ही गुप्तचर रिंग चीनला वर्गीकृत माहिती देण्यासाठी सक्रिय आणि निवृत्त अशा दोन्ही कर्मचाऱ्यांना सक्रियपणे सह-नियुक्त करत होती. गेल्या काही वर्षांमध्ये तैवानच्या सायबर स्पेसवर आणि भौतिक सायबर पायाभूत सुविधांवर हल्ले वाढले आहेत. गेल्या वर्षी तैवानच्या मात्सु बेटाला इंटरनेटशी जोडणाऱ्या पाण्याखालील केबल्स फुटल्या होत्या, ज्यामुळे त्याच्या इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीवर परिणाम झाला होता. काहींच्या मते हे आक्रमण झाल्यास बीजिंगने तैवानचा इंटरनेटचा प्रवेश खंडित करण्यासाठी केलेला हा सराव असावा. तैवानसाठी ही एक महत्त्वाची असुरक्षा आहे कारण पाण्याखालील इंटरनेट केबल्स बेटाला जगाशी जोडतात. इंटरनेट आपल्या जीवनाचा एक भाग बनला आहे आणि तैवानच्या थिंक-टँक इन्स्टिट्यूट फॉर नॅशनल डिफेन्स अँड सिक्युरिटी रिसर्चने चेतावणी दिली आहे की पीएलए बेटावर अराजकता पसरवण्यासाठी पाण्याखालील केबल्स फोडण्याचा प्रयत्न केला जाऊ शकतो. 

तैवानच्या दळणवळण क्षमतेला धक्का देण्यासाठी चीनने दिलेल्या धोक्याची दखल घेऊन, बेटाच्या नेतृत्वाने स्वदेशी उपग्रह प्रणाली तयार करण्यात स्वारस्य दाखवले आहे जे वापरकर्त्यांना इंटरनेटवर प्रवेश करण्यास मदत करू शकते. अशा प्रकारे दळणवळणाची लवचिकता हे चिनी धोक्याविरुद्ध तैवानच्या संरक्षण तयारीचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य बनले आहे. तैवानच्या अंतराळातील महत्त्वाकांक्षेचा पाठपुरावा करताना राष्ट्रीय सुरक्षा हा प्राथमिक विचार असला तरी, त्याच्या तांत्रिक पायाचा फायदा घेण्याची इच्छा देखील आहे. विशेषत: सेमीकंडक्टर्सच्या निर्मितीमध्ये. बाहेर जाणाऱ्या त्साई इंग-वेन प्रशासनाने अंतराळ कार्यक्रमाला आर्थिक सहाय्य वाढवले ​​आहे, सुमारे $25.1 अब्ज (अंदाजे USD$ 790 दशलक्ष) ची गुंतवणूक केली आहे. 

त्साई इंग-वेन प्रशासनाच्या अग्रगण्य उपक्रमांपैकी एक म्हणजे प्रादेशिक एकात्मतेला चालना देण्यासाठी तैवानच्या तांत्रिक ज्ञानाचा फायदा घेणे हा आहे. ज्यामुळे  दक्षिणेकडील धोरण' संस्था स्थापन झाली. भारताने ‘ॲक्ट ईस्ट पॉलिसी’द्वारे पूर्व आशियातील स्वतःच्या दृष्टिकोनाचे पुनर्मूल्यांकन केले आहे. अंतराळ कार्यक्रमातील अलीकडील यशांमुळे भारताचा त्याच्या अंतराळ-तंत्रज्ञान क्षमतेवर विश्वास वाढला आहे. 2017 मध्ये भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ने त्याच्या PSLV रॉकेटचा वापर करून 104 उपग्रह प्रक्षेपित केले, त्यापैकी 101 परदेशी बनावटीचे होते. या तारकीय विक्रमामुळे भारताने 1999 पासून प्रक्षेपण वाहने वापरून 432 परदेशी उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत. 2023 मध्ये दिल्लीतील G20 शिखर परिषदेदरम्यान पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ग्लोबल साउथसाठी उपग्रह विकसित करण्यासाठी संसाधने एकत्र करण्याचा प्रयत्न केला. या संदर्भात भारत आणि तैवानमध्ये हितसंबंध आणि सहकार्याच्या शक्यता आहेत. तैवान उपग्रह प्रक्षेपित करू शकणारी रॉकेट प्रणाली विकसित करण्यास उत्सुक आहे आणि यापूर्वी या संदर्भात अमेरिका आणि युरोपियन युनियनशी भागीदारी केली आहे. तैवानने आपल्या तंत्रज्ञान भागीदारांमध्ये विविधता आणण्यात स्वारस्य दाखवले आहे आणि भारत हा एक किफायतशीर पर्याय आहे आणि राष्ट्रीय सुरक्षा दृष्टीकोनातून देखील योग्य असल्याचे स्पष्ट केले होते.

तैवान उपग्रह प्रक्षेपित करू शकणारी रॉकेट प्रणाली विकसित करण्यास उत्सुक आहे आणि यापूर्वी या संदर्भात अमेरिका आणि युरोपियन युनियनशी भागीदारी केली आहे.

अलिकडच्या वर्षांत दोन्ही बाजूंच्या सरकारी आणि खाजगी कंपन्यांमधील समन्वयामुळे या क्षेत्रातील सहकार्य वाढले आहे. 2018 मध्ये तैवानच्या नॅशनल स्पेस ऑर्गनायझेशनने (NSPO) ISRO कडून टायफूनसारख्या हवामानातील घटनांचा मागोवा घेण्यासाठी सहकार्य मागितले. ऑक्टोबर 2022 मध्ये, तैवान स्पेस इंडस्ट्री डेव्हलपमेंट असोसिएशन (TSIDA) आणि भारताच्या SatCom इंडस्ट्री असोसिएशन (SIA-India) यांनी ज्ञानाच्या देवाणघेवाणीला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि अवकाश क्षेत्रातील व्यावसायिक संधी शोधण्यासाठी इंडिया स्पेस काँग्रेसमध्ये एक सामंजस्य करार केला. या शोधात मार्च 2023 मध्ये एक आंतरराष्ट्रीय स्पेसटेक स्टार्टअप सपोर्ट प्रोग्राम (ISSSP) संयुक्तपणे आयोजित करण्यात आला होता, जिथे भारताच्या स्पेस स्टार्टअप्सनी त्यांच्या क्षमतांचे प्रदर्शन केले आणि सहकार्यासाठी व्यावसायिक संधी शोधल्या. सप्टेंबर 2023 मध्ये ISSSP च्या दुसऱ्या पुनरावृत्तीवेळी संशोधन आणि विकासासाठी निवडलेल्या एकूण 16 स्पेस-टेक स्टार्टअप्सपैकी 8 भारतातील होते.

अंतराळ-तंत्रज्ञानाच्या देवाणघेवाणीमध्ये सहकार्य करण्याबरोबरच तैवान आणि भारत दोघेही त्यांचे अंतराळ सहयोग पुढे करू शकतात जिथे भारत तैवानला कमी किमतीत उपग्रह प्रक्षेपण सुविधा देऊ शकतो. दुसरीकडे तैवान महत्त्वपूर्ण घटक आणि अचूक यंत्रणा विकसित करण्यात भारताला मदत करू शकतो. अशा प्रकारे,तैवानमध्ये नवीन प्रशासन कार्यालयात येत असल्याने, भारताने तैवानसोबत अंतराळ सहकार्याला पुढील स्तरावर नेण्याची इच्छा बाळगली पाहिजे.

---

कल्पित ए. मानकीकर हे ORF च्या स्ट्रॅटेजिक स्टडीज प्रोग्रामचे फेलो आहेत.

सत्यम सिंग हे ORF च्या स्ट्रॅटेजिक स्टडीज प्रोग्राममध्ये रिसर्च इंटर्न आहेत.

• International Affairs
• Space
• Artificial Intelligence
• China
• India
• The Pacific, East and Southeast Asia

The views expressed above belong to the author(s). ORF research and analyses now available on Telegram! Click here to access our curated content — blogs, longforms and interviews.